Tokaji-Hegyalja

Tokaj – najsłynniejszy węgierski region i zarazem okręg winiarski o wielowiekowej tradycji i słynnych winach znanych na całym świecie. Kojarzony powszechnie z winami słodkimi, ale dziś uznawany także za jedno z najważniejszych miejsc na wytrawnej mapie kraju. Region leży w północno-wschodnich Węgrzech, na górzystych terenach u podnóża Karpat, w pobliżu granicy ze Słowacją i Ukrainą. Specyfikę regionu kształtuje usytuowanie na granicy dwóch różnych stref geograficznych – pasmo Karpat Wewnętrznych, zwane Górami Zemplińskimi, styka się tu z Wielką Niziną Węgierską. Szeroki na zaledwie 3–4 kilometry pas tokajskiego Pogórza (Hegyalja) oddziela porośnięte dębowymi lasami wyniosłe stożki wygasłych wulkanów od bezkresnej, podmokłej równiny Puszty. Góry chronią ten obszar od zimnych wiatrów północnych, natomiast bez przeszkód docierają tu zarówno gorące podmuchy znad nizinnych stepów, jak też chłodne i wilgotne poranne mgły znad rozlewisk Cisy i Bodrogu. Mapa gleb Tokaju wygląda niczym wzorzysta mozaika, gdyż na urozmaiconym podłożu skał wulkanicznych, tufu oraz glin i lessów wytworzyło się wiele ich typów i wariantów.

Wina tokajskie wyrabia się z trzech tradycyjnych odmian: furmint – 70 procent upraw, hárslevelű (słowacka lipovina) – 20 procent i sárga muskotály (żółty muskat, muskat drobnojagodowy), z ewentualnym dodatkiem szczepów zéta, kövérszőlő i kabar.

Wina tokajskie dzieli się – bardzo ogólnie – na wina wytrawne oraz wina botrytyzowane. Te ostatnie to grupa win obejmująca te wytwarzane z wykorzystaniem gron dotkniętych szlachetną pleśnią Botrytis cinerea. Dzielą się one na szereg kategorii, wyróżnianych ze względu na specyficzny sposób produkcji, ilościowy udział botrytyzowanych owoców oraz parametry analityczne wina. Podstawowy podział wyróżnia dwie grupy – tokaje samorodne i tokaje aszú.

Tokaje aszú są podstawowymi w regionie winami, wytwarzanymi z jednej z trzech wiodących odmian, przy czym wina z furminta (około połowa produkcji całego regionu) osiągają coraz częściej klasę światową.

Tokaje samorodne to wina wyprodukowane z częściowym udziałem botrytyzowanych gron. Kiście są zbierane w całości – bez selekcji jagód aszú – i poddane wspólnej fermentacji. W zależności od ilościowego udziału botrytyzowanych gron wino może być wytrawne, oznaczone jako tokaji szamorodni száraz, lub słodkie – tokaji szamorodni édes (zawierać musi co najmniej 30 g/l cukru resztkowego).

Jednak różnica pomiędzy oboma winami jest znacznie głębsza i nie polega jedynie na zawartości cukru. Klasyczny tokaj samorodni jest tradycyjnie winem mocno utlenionym, przypominającym typologicznie sherry fino i dla większości polskich gustów trudnym do akceptacji. Wersja słodka – przeciwnie – absolutnie trafia w nasze upodobania. To wino bardzo aromatyczne, a przy okazji – świetna (i dużo tańsza!) alternatywa dla tokajów aszú.